In onze moderne wereld is voeding een centraal onderdeel van ons dagelijks leven, maar de aard van wat we eten is drastisch veranderd in de afgelopen decennia. Het boek “Ultra-Processed People: Why Do We All Eat Stuff That Isn’t Food … and Why Can’t We Stop” van Chris van Tulleken duikt diep in de wereld van ultra-processed food (UPF) en onthult de verontrustende impact die deze voedingsmiddelen hebben op onze gezondheid, samenleving en het milieu.
Chris van Tulleken, een arts en onderzoeker met een sterke achtergrond in infectieziekten en voeding, combineert wetenschappelijk onderzoek met persoonlijke ervaring om de schadelijke effecten van UPF bloot te leggen. In een meeslepend verhaal dat varieert van de geschiedenis van voedselbewerking tot persoonlijke anekdotes, wordt duidelijk hoe alomtegenwoordig en verslavend UPF is geworden.
Dit artikel zal een overzicht geven van de belangrijkste inzichten uit het boek, die helpen verklaren waarom we steeds meer vertrouwen op voedingsmiddelen die nauwelijks nog echte voeding zijn, en waarom het zo moeilijk is om hiermee te stoppen. Van de verslavende eigenschappen van UPF tot de economische drijfveren achter de productie ervan, en van de gezondheidsrisico’s tot de milieueffecten – elk inzicht biedt een dieper begrip van de complexe voedselomgeving waarin we leven.
1. De prevalentie van ultra-processed food (UPF)
Inzicht: UPF vormt een significant deel van ons dagelijks dieet, vooral in landen zoals het VK en de VS.
Toelichting: UPF’s maken tot wel 60% van de gemiddelde voeding in het VK en de VS uit. Dit zijn producten die zijn samengesteld uit industriële ingrediënten en toevoegingen, vaak ver verwijderd van de oorspronkelijke voedingsstoffen. Deze voedingsmiddelen zijn ontworpen om goedkoop en lang houdbaar te zijn, wat hen aantrekkelijk maakt voor zowel producenten als consumenten.
Kantekening: Volgens een studie uit 2019 van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) komt ongeveer 30% van de calorie-inname van de gemiddelde Nederlander uit ultra-processed food. Dit percentage ligt lager dan in het VK en de VS, maar is nog steeds significant en zorgwekkend.
Veelvoorkomende ultra-processed voedingsmiddelen in Nederland zijn onder andere kant-en-klare maaltijden, snacks zoals chips en koekjes, frisdranken en bewerkte vleesproducten.
2. Gezondheidsimpact van UPF
Inzicht: UPF draagt bij aan een scala aan gezondheidsproblemen, waaronder obesitas, diabetes, hartziekten en mentale gezondheidsproblemen.
Toelichting: Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat een dieet rijk aan UPF direct verband houdt met gewichtstoename en andere chronische ziektes, onafhankelijk van calorie-inname. Mensen die veel UPF consumeren, hebben hogere risico’s op diverse gezondheidsproblemen, omdat deze voedingsmiddelen vaak arm zijn aan voedingsstoffen en rijk aan schadelijke additieven.
3. Verslavende eigenschappen van UPF
Inzicht: UPF is ontworpen om verslavend te zijn en ons aan te moedigen meer te eten dan nodig is.
Toelichting: De voedingsindustrie gebruikt technieken om de smaak en textuur van UPF zodanig te manipuleren dat het moeilijk is om te stoppen met eten. Dit omvat het gebruik van suiker, zout, vetten en verschillende toevoegingen die onze hersenen stimuleren en verlangen naar meer creëren. Dit verklaart waarom het zo moeilijk is om te stoppen na één handvol chips of één koekje.
4. Economische drijfveren
Inzicht: De productie van UPF is sterk gedreven door winstmaximalisatie, waarbij kostenbesparing en houdbaarheid prioriteit hebben boven voedingswaarde.
Toelichting: Door goedkope ingrediënten te gebruiken en deze te combineren met industriële processen zoals hydrogenering en het toevoegen van emulgatoren, kunnen bedrijven producten maken die goedkoop te produceren en langdurig houdbaar zijn. Dit zorgt voor hogere winstmarges, maar ten koste van de voedingswaarde en gezondheid. Bedrijven investeren ook zwaar in marketing om deze producten aantrekkelijk te maken voor consumenten.
5. Sociale en milieu-impact
Inzicht: UPF heeft negatieve gevolgen voor zowel de samenleving als het milieu.
Toelichting: De productie van UPF draagt bij aan milieuproblemen zoals ontbossing en verlies van biodiversiteit door de massale teelt van gewassen zoals soja en palmolie. Bovendien verdringt UPF traditionele voedselculturen en draagt het bij aan sociale ongelijkheid, omdat goedkope, ongezonde voeding vaak de enige optie is voor arme gemeenschappen. Deze voedingsmiddelen versterken dus de kloof tussen arm en rijk en dragen bij aan een ongezonde voedselomgeving.
6. Misleidende marketing en regelgeving
Inzicht: De marketing van UPF is vaak misleidend, waarbij producten worden gepresenteerd als gezond of noodzakelijk, terwijl ze dat niet zijn.
Toelichting: Veel UPF’s worden verkocht met gezondheidsclaims die niet onderbouwd zijn door onafhankelijke wetenschappelijke studies. De voedingsindustrie lobbyt ook zwaar om gunstige regelgeving en om te voorkomen dat er strenge maatregelen tegen UPF worden genomen. Dit betekent dat consumenten vaak onvoldoende geïnformeerd zijn over de werkelijke gezondheidseffecten van de voedingsmiddelen die ze kopen.
7. Individuele en collectieve actie
Inzicht: Zowel individuen als overheden moeten stappen ondernemen om de consumptie van UPF te verminderen.
Toelichting: Individuen kunnen beginnen met bewuster te eten en etiketten te lezen om UPF te vermijden. Overheden kunnen helpen door strengere regels op te leggen voor voedselmarketing en etikettering, en door initiatieven te ondersteunen die gezonde voeding bevorderen en toegankelijk maken. Gezamenlijke inspanningen zijn nodig om de voedselomgeving te veranderen en gezondere keuzes mogelijk te maken.
8. Oproep tot verandering
Inzicht: De schrijver pleit voor een wereld waarin voedselkeuzes gezonder en transparanter zijn.
Toelichting: Van Tulleken stelt voor dat consumenten beter geïnformeerd worden over wat ze eten en pleit voor een systeem waarin echte voeding voor iedereen toegankelijk en betaalbaar is. Hij suggereert beleidsmaatregelen zoals betere etikettering, beperkingen op marketing gericht op kinderen en ondersteuning van lokale voedselproductie. Dit zou een positieve impact hebben op zowel de gezondheid van individuen als op de samenleving als geheel.
Het boek “Ultra-Processed People” biedt een diepgaand inzicht in de verborgen wereld van UPF en de verregaande gevolgen ervan. Het is een dringende oproep tot actie voor zowel individuen als beleidsmakers om bewuster om te gaan met wat we eten en te streven naar een gezondere, eerlijkere voedselomgeving. Door de realiteit van UPF onder ogen te zien en stappen te ondernemen om onze eetgewoonten te veranderen, kunnen we een gezondere toekomst creëren voor onszelf en de komende generaties.
Hoewel de consumptie van UPF in Nederland iets lager ligt dan in het VK en de VS, blijft het een aanzienlijk probleem. De gezondheidsrisico’s verbonden aan een dieet rijk aan UPF zijn duidelijk en vergelijkbaar met die in andere Westerse landen. Het is daarom essentieel om bewustwording te vergroten en veranderingen te stimuleren richting een gezonder voedingspatroon.
Geef een reactie